TẠI SAO PHẦN MỀM ĂN CẢ THẾ GIỚI?

(một bài viết xưa)

bởi Marc Andreessen

Hơn 10 năm sau đỉnh điểm của bong bóng dot-com những năm 1990, hàng chục công ty Internet mới như Facebook và Twitter đang gây ra tranh cãi ở Thung lũng Silicon, do định giá thị trường công ty tư nhân tăng nhanh và thậm chí cả việc thỉnh thoảng có IPO thành công. Với những vết sẹo từ thời kỳ hoàng kim của Webvan và Pets.com vẫn còn mới trong tâm lý nhà đầu tư, mọi người đang đặt câu hỏi, “Đây không phải lại là một bong bóng mới nguy hiểm sao?”

Tôi, cùng với những người khác, đã tranh luận về mặt khác của điều này. (Tôi là đồng sáng lập và là đối tác chung của công ty đầu tư mạo hiểm Andreessen-Horowitz, công ty đã đầu tư vào Facebook, Groupon, Skype, Twitter, Zynga và Foursquare, trong số những người khác. Cá nhân tôi cũng là một nhà đầu tư vào LinkedIn.) Chúng tôi tin rằng nhiều công ty Internet mới nổi bật đang xây dựng các doanh nghiệp thực sự, có mức tăng trưởng cao, lợi nhuận cao và có khả năng phòng vệ cao.

Thị trường chứng khoán ngày nay thực sự ghét công nghệ, thể hiện qua tỷ lệ P/E thấp nhất mọi thời đại của các công ty công nghệ đại chúng lớn. Ví dụ, Apple có tỷ lệ P/E vào khoảng 15,2 – ngang với thị trường chứng khoán tính rộng hơn, mặc dù lợi nhuận khổng lồ và vị trí thống lĩnh thị trường của Apple (Apple trong vài tuần qua đã trở thành công ty lớn nhất ở Mỹ, theo giá trị vốn hóa thị trường , vượt qua Exxon Mobil). Và, có lẽ đáng nói nhất, bạn không thể có bong bóng khi mọi người liên tục la hét “Bong bóng!”

Nhưng quá nhiều cuộc tranh luận vẫn xoay quanh định giá tài chính, trái ngược với giá trị nội tại cơ bản của những công ty mới tốt nhất của Thung lũng Silicon. Lý thuyết của riêng tôi là chúng ta đang ở giữa một sự thay đổi kinh tế và công nghệ mạnh mẽ và rộng khắp, trong đó các công ty phần mềm sẵn sàng tiếp quản những vùng lớn của nền kinh tế.

Ngày càng có nhiều doanh nghiệp và ngành công nghiệp lớn được chạy trên phần mềm và được cung cấp dưới dạng dịch vụ trực tuyến – từ phim ảnh đến nông nghiệp cho đến quốc phòng. Nhiều kẻ chiến thắng là các công ty công nghệ khởi nghiệp theo phong cách Thung lũng Silicon đang xâm chiếm và đảo lộn các cấu trúc ngành đã từng ổn định. Trong vòng 10 năm tới, tôi hy vọng sẽ có nhiều ngành công nghiệp khác bị phá vỡ bởi phần mềm, với các công ty mới đánh bại thế giới ở Thung lũng Silicon đang thực sự giống kẻ phá bĩnh hơn.

Tại sao chuyện này lại xảy ra lúc này?

Sáu thập kỷ sau cuộc cách mạng máy tính, bốn thập kỷ kể từ khi phát minh ra bộ vi xử lý và hai thập kỷ sau khi Internet hiện đại phát triển, tất cả công nghệ cần thiết để chuyển đổi các ngành công nghiệp thông qua phần mềm cuối cùng cũng hoạt động và có thể được thực hiện rộng rãi trên quy mô toàn cầu.

Hơn hai tỷ người hiện đang sử dụng Internet băng thông rộng, tăng so với con số có lẽ là 50 triệu cách đây một thập kỷ, khi tôi còn làm việc tại Netscape, công ty do tôi đồng sáng lập. Trong 10 năm tới, tôi hy vọng sẽ có ít nhất 5 tỷ người trên toàn thế giới sở hữu điện thoại thông minh, cho phép mọi cá nhân có điện thoại như vậy truy cập ngay vào toàn bộ sức mạnh của Internet, mọi khoảnh khắc mỗi ngày.

Đàng sau đó, các công cụ lập trình phần mềm và các dịch vụ dựa trên Internet giúp dễ dàng khởi động các công ty khởi nghiệp toàn cầu mới sử dụng phần mềm trong nhiều ngành – mà không cần đầu tư vào cơ sở hạ tầng mới và đào tạo nhân viên mới. Vào năm 2000, khi đối tác của tôi là Ben Horowitz là Giám đốc điều hành của công ty điện toán đám mây đầu tiên, Loudcloud, thì chi phí cho mỗi khách hàng chạy một ứng dụng Internet cơ bản là khoảng 150.000 đô la một tháng. Việc chạy cùng một ứng dụng đó ngay hôm nay trên đám mây của Amazon có giá khoảng 1.500 đô la một tháng.

Với chi phí khởi động thấp hơn và thị trường mở rộng rộng lớn cho các dịch vụ trực tuyến, kết quả là nền kinh tế toàn cầu lần đầu tiên sẽ được kết nối kỹ thuật số hoàn toàn – giấc mơ của mọi người có tầm nhìn trực tuyến vào đầu những năm 1990, cuối cùng đã được thực hiện, sau tròn một thế hệ.

Có lẽ ví dụ ấn tượng nhất về hiện tượng phần mềm ăn đứt ngành kinh doanh truyền thống là sự tự sát của Borders và sự trỗi dậy tương ứng của Amazon. Năm 2001, Borders đồng ý bàn giao hoạt động kinh doanh trực tuyến của mình cho Amazon theo lý thuyết rằng việc bán sách trực tuyến là không mang tính chiến lược và không quan trọng.

Và thế là…

Ngày nay, nhà bán sách lớn nhất thế giới, Amazon, là một công ty phần mềm – khả năng cốt lõi của nó là công cụ phần mềm tuyệt vời để bán hầu như mọi thứ trực tuyến, không cần cửa hàng bán lẻ. Trên hết, trong khi Borders đang lao đao vì sắp phá sản, Amazon lần đầu tiên sắp xếp lại trang web của mình để quảng cáo sách kỹ thuật số Kindle thay vì sách thực. Bây giờ ngay cả bản thân những cuốn sách cũng là phần mềm.

Dịch vụ video lớn nhất hiện nay theo số lượng người đăng ký là một công ty phần mềm: Netflix. Làm thế nào Netflix tránh được Blockbuster là một câu chuyện cũ, nhưng giờ đây các nhà cung cấp giải trí truyền thống khác đang đối mặt với mối đe dọa tương tự. Comcast, Time Warner và những người khác đang phản hồi bằng cách chuyển mình thành các công ty phần mềm với những nỗ lực như TV Everywhere, giải phóng nội dung khỏi cáp vật lý và kết nối nó với điện thoại thông minh và máy tính bảng.

Ngày nay các công ty thống trị âm nhạc Mỹ cũng là công ty phần mềm: Apple’s iTunes, Spotify và Pandora. Các hãng thu âm truyền thống ngày càng tồn tại chỉ để cung cấp nội dung cho các công ty phần mềm đó. Doanh thu toàn ngành từ các kênh kỹ thuật số đạt 4,6 tỷ đô la trong năm 2010, tăng lên 29% tổng doanh thu từ mức 2% vào năm 2004.

Các công ty giải trí phát triển nhanh nhất hiện nay là các nhà sản xuất trò chơi điện tử – một lần nữa, là phần mềm – với ngành công nghiệp này đã tăng lên 60 tỷ đô la từ 30 tỷ đô la năm năm trước. Và công ty trò chơi điện tử lớn đang phát triển nhanh nhất là Zynga (nhà sản xuất trò chơi bao gồm FarmVille), cung cấp các trò chơi của mình hoàn toàn trực tuyến. Doanh thu trong quý đầu tiên của Zynga đã tăng lên 235 triệu đô la trong năm nay, cao hơn gấp đôi so với doanh thu một năm trước đó. Rovio, nhà sản xuất Angry Birds, dự kiến sẽ đạt doanh thu 100 triệu USD trong năm nay (công ty gần như phá sản khi ra mắt trò chơi nổi tiếng trên iPhone vào cuối năm 2009). Trong khi đó, các nhà sản xuất trò chơi điện tử truyền thống như Electronic Arts và Nintendo đã chứng kiến doanh thu trì trệ và sụt giảm.

Công ty sản xuất phim mới tốt nhất trong nhiều thập kỷ, Pixar, là một công ty phần mềm. Disney – Disney! – đã phải mua Pixar, một công ty phần mềm, để có thể tương thích với ngành làm phim hoạt hình.

Tất nhiên, nhiếp ảnh đã bị phần mềm ăn mất từ lâu. Hầu như không thể mua điện thoại di động không bao gồm máy ảnh hỗ trợ phần mềm và ảnh được tải tự động lên Internet để lưu trữ vĩnh viễn và chia sẻ toàn cầu. Các công ty như Shutterfly, Snapfish và Flickr đã lấn sân sang vị trí của Kodak.

Nền tảng tiếp thị trực tiếp lớn nhất hiện nay là một công ty phần mềm – Google. Bây giờ nó đã được tham gia bởi Groupon, Living Social, Foursquare và những người khác, những công ty đang sử dụng phần mềm để ăn theo ngành tiếp thị bán lẻ. Groupon đã tạo ra hơn 700 triệu đô la doanh thu trong năm 2010, sau khi hoạt động kinh doanh chỉ được hai năm.

Công ty viễn thông phát triển nhanh nhất hiện nay là Skype, một công ty phần mềm vừa được Microsoft mua lại với giá 8,5 tỷ đô la. CenturyLink, công ty viễn thông lớn thứ ba ở Hoa Kỳ, với vốn hóa thị trường 20 tỷ đô la, có 15 triệu đường truyền truy cập vào cuối ngày 30 tháng 6 đã bị suy giảm với tỷ lệ hàng năm khoảng 7%. Nếu loại trừ doanh thu từ việc mua lại Qwest, doanh thu của CenturyLink từ các dịch vụ kế thừa này đã giảm hơn 11%. Trong khi đó, hai công ty viễn thông lớn nhất là AT&T và Verizon vẫn tồn tại bằng cách chuyển mình thành công ty phần mềm, hợp tác với Apple và các nhà sản xuất điện thoại thông minh khác.

LinkedIn là công ty tuyển dụng phát triển nhanh nhất hiện nay. Lần đầu tiên, trên LinkedIn, nhân viên có thể lưu trữ hồ sơ của chính họ để các nhà tuyển dụng tìm kiếm trong thời gian thực – mang lại cho LinkedIn cơ hội ăn nên làm ra trong ngành tuyển dụng 400 tỷ đô la sinh lợi.

Phần mềm cũng đang chiếm phần lớn chuỗi giá trị của các ngành công nghiệp được nhiều người coi là chủ yếu tồn tại trong thế giới vật chất. Trên ô tô ngày nay, phần mềm chạy động cơ, điều khiển các tính năng an toàn, giải trí cho hành khách, hướng dẫn người lái xe đến các điểm đến và kết nối mỗi ô tô với mạng di động, vệ tinh và GPS. Những ngày mà một người đam mê ô tô có thể sửa chữa ô tô của chính mình đã qua lâu, chủ yếu là do nội dung phần mềm cao. Xu hướng đối với xe hybrid và xe điện sẽ chỉ đẩy nhanh sự chuyển dịch phần mềm – xe điện được điều khiển hoàn toàn bằng máy tính. Và việc tạo ra những chiếc ô tô không người lái chạy bằng phần mềm đã được Google và các công ty ô tô lớn tiến hành.

Nhà bán lẻ hàng đầu trong thế giới thực hiện nay, Wal-Mart, sử dụng phần mềm để tăng cường khả năng hậu cần và phân phối của mình, vốn đã được sử dụng để đánh bại đối thủ cạnh tranh. Tương tự như vậy đối với FedEx, được coi là mạng phần mềm tốt nhất có gắn xe tải, máy bay và trung tâm phân phối. Và sự thành công hay thất bại của các hãng hàng không hiện nay và trong tương lai phụ thuộc vào khả năng định giá vé và tối ưu hóa các tuyến đường và sản lượng một cách chính xác – với phần mềm.

Các công ty dầu khí là những nhà đổi mới ban đầu trong việc phân tích và trực quan hóa dữ liệu và siêu máy tính, những yếu tố quan trọng đối với nỗ lực thăm dò dầu khí ngày nay. Nông nghiệp ngày càng được hỗ trợ bởi phần mềm, bao gồm cả phân tích vệ tinh về đất được liên kết với các thuật toán phần mềm chọn hạt trên mỗi mẫu Anh.

Ngành dịch vụ tài chính đã chuyển đổi rõ rệt nhờ phần mềm trong 30 năm qua. Trên thực tế, mọi giao dịch tài chính, từ ai đó mua một tách cà phê cho đến một người nào đó giao dịch các công cụ phái sinh mặc định tín dụng hàng nghìn tỷ đô la, đều được thực hiện trong phần mềm. Và nhiều nhà đổi mới hàng đầu trong dịch vụ tài chính là các công ty phần mềm, chẳng hạn như Square, cho phép mọi người chấp nhận thanh toán bằng thẻ tín dụng bằng điện thoại di động và PayPal, đã tạo ra doanh thu hơn 1 tỷ đô la trong quý 2 năm nay, tăng 31% so với năm trước.

Theo quan điểm của tôi, chăm sóc sức khỏe và giáo dục là hướng tiếp theo cho quá trình chuyển đổi cơ bản dựa trên phần mềm. Công ty đầu tư mạo hiểm của tôi đang hỗ trợ các công ty khởi nghiệp tích cực trong cả hai ngành công nghiệp khổng lồ và quan trọng này. Chúng tôi tin rằng cả hai ngành công nghiệp này, trước đây đều là y có khả năng chống lại sự thay đổi của doanh nghiệp, được các doanh nhân tuyệt vời mới lấy phần mềm làm trung tâm.

Ngay cả quốc phòng ngày càng dựa trên phần mềm. Người lính chiến đấu hiện đại được nhúng trong một web phần mềm cung cấp thông tin tình báo, thông tin liên lạc, hậu cần và hướng dẫn vũ khí. Máy bay không người lái chạy bằng phần mềm thực hiện các cuộc không kích mà không khiến phi công con người gặp rủi ro. Các cơ quan tình báo thực hiện khai thác dữ liệu quy mô lớn bằng phần mềm để khám phá và theo dõi các âm mưu khủng bố tiềm năng.

Các công ty trong mọi ngành công nghiệp cần phải giả định rằng một cuộc cách mạng phần mềm đang đến. Điều này bao gồm cả các ngành công nghiệp dựa trên phần mềm ngày nay. Các công ty phần mềm đương nhiệm lớn như Oracle và Microsoft đang ngày càng bị đe dọa không liên quan bởi các dịch vụ phần mềm mới như Salesforce.com và Android (đặc biệt là trong thế giới mà Google sở hữu một nhà sản xuất thiết bị cầm tay lớn).

Trong một số ngành, đặc biệt là những ngành có thành phần thực tế nặng nề như dầu khí, cuộc cách mạng phần mềm chủ yếu là cơ hội cho những người đương nhiệm. Nhưng trong nhiều ngành, những ý tưởng phần mềm mới sẽ dẫn đến sự trỗi dậy của các công ty khởi nghiệp mới theo phong cách Thung lũng Silicon, xâm chiếm các ngành hiện có mà không bị trừng phạt. Trong 10 năm tới, các trận chiến giữa những người đương nhiệm và những người nổi dậy sử dụng phần mềm sẽ rất hoành tráng. Joseph Schumpeter, nhà kinh tế học đã đặt ra thuật ngữ “sự phá hủy sáng tạo”, sẽ rất tự hào.

Và trong khi những người theo dõi giá trị 401 (k) của họ tăng lên và xuống trong vài tuần qua có thể nghi ngờ điều đó, thì đây là một câu chuyện tích cực sâu sắc đối với nền kinh tế Mỹ, đặc biệt. Không phải ngẫu nhiên mà nhiều công ty công nghệ lớn nhất gần đây – bao gồm Google, Amazon, eBay và nhiều công ty khác – đều là các công ty Mỹ. Sự kết hợp của chúng tôi giữa các trường đại học nghiên cứu tuyệt vời, văn hóa kinh doanh chấp nhận rủi ro, nguồn vốn cổ phần lớn tìm kiếm đổi mới và luật hợp đồng và kinh doanh đáng tin cậy là chưa có tiền lệ và chưa từng có trên thế giới.

Tuy nhiên, chúng tôi phải đối mặt với một số thách thức

Trước hết, mọi công ty mới ngày nay đều đang được xây dựng khi đối mặt với những biến động lớn của nền kinh tế, khiến thách thức lớn hơn nhiều so với những năm 90 tương đối bình thường. Tin tốt về việc xây dựng một công ty trong thời điểm như thế này là những công ty thành công sẽ cực kỳ mạnh mẽ và kiên cường. Và khi nền kinh tế cuối cùng ổn định, hãy nhìn ra – những công ty tốt nhất trong số các công ty mới sẽ phát triển nhanh hơn nữa.

Thứ hai, nhiều người ở Hoa Kỳ và khắp nơi trên thế giới thiếu trình độ học vấn và kỹ năng cần thiết để tham gia vào các công ty tuyệt vời mới bước ra từ cuộc cách mạng phần mềm. Đây là một bi kịch vì mọi công ty tôi làm việc đều bị đói nhân tài. Các kỹ sư phần mềm, nhà quản lý, nhà tiếp thị và nhân viên bán hàng có trình độ ở Thung lũng Silicon có thể nhận được hàng tá công việc lương cao, ưu đãi bất cứ lúc nào họ muốn, trong khi tỷ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm trên toàn quốc đang ở mức cao ngất ngưởng. Vấn đề này thậm chí còn tồi tệ hơn vẻ ngoài của nó bởi vì nhiều công nhân trong các ngành công nghiệp hiện tại sẽ bị mắc kẹt vào mặt trái của sự gián đoạn dựa trên phần mềm và có thể không bao giờ có thể làm việc trong lĩnh vực của họ nữa. Không có cách nào giải quyết vấn đề này ngoài giáo dục và chúng ta còn một chặng đường dài phía trước.

Cuối cùng, các công ty mới cần phải chứng minh giá trị của họ. Họ cần xây dựng nền văn hóa mạnh mẽ, làm hài lòng khách hàng, thiết lập lợi thế cạnh tranh của riêng mình và vâng, biện minh cho việc định giá đang tăng của họ. Không ai có thể mong đợi việc xây dựng một công ty mới, có tốc độ phát triển cao, sử dụng phần mềm trong một ngành công nghiệp lâu đời sẽ trở nên dễ dàng. Điều đó thật sự rất khó khăn.

Tôi có vinh dự được làm việc với một số công ty phần mềm tốt nhất trong số những công ty phần mềm mới và tôi có thể cho bạn biết họ thực sự giỏi những gì họ làm. Nếu họ thực hiện theo mong đợi của tôi và những người khác, họ sẽ trở thành những công ty nền tảng có giá trị cao trong nền kinh tế toàn cầu, ăn theo những thị trường lớn hơn nhiều so với những gì mà ngành công nghệ có thể theo đuổi trong lịch sử.

Thay vì liên tục đặt câu hỏi về định giá của họ, chúng ta hãy tìm hiểu cách thế hệ công ty công nghệ mới đang làm những gì họ làm, hậu quả rộng lớn hơn là gì đối với doanh nghiệp và nền kinh tế và những gì chúng ta có thể làm để mở rộng số lượng các công ty phần mềm mới sáng tạo được tạo ra ở Hoa Kỳ và trên toàn thế giới.

Đó là cơ hội lớn. Tôi biết mình đang bỏ tiền vào đâu.

Được xuất bản lần đầu trên Tạp chí Phố Wall vào ngày 20 tháng 8 năm 2011.